Grupa Optosan obejmuje stałą ofertę produktową oraz materiały przygotowywane ze specjalnym uwzględnieniem cech konkretnego obiektu. Jest to możliwe głównie dzięki pracy własnego, oświadczonego laboratorium działającego bezpośrednio przy fabryce w Częstochowie. Najwyższą jakość niezbędną przy obiektach zabytkowych potwierdzają: certyfikat WTA dla tynków renowacyjnych posiadany zarówno na produkt, jak i polską produkcję od 2007r. oraz Nagroda Grand Prix na Targach Conservatio 2010 w Toruniu przyznana przez wykładowców UMK dla wapna hydraulicznego Optosan TrassKalk jako innowacyjnego materiału o właściwościach odpowiadającym potrzebom zabytków. Przy pracach renowacyjnych w Łodzi wykorzystano dwa główne segmenty systemu zgodnie z charakterystyką architektury miasta. Zaprawy i impregnaty dla elewacji ceglanych oraz wyprawy tynkarskie wraz z pokryciami kolorystycznymi dla elewacji tynkowanych.

Elewacje ceglane

“Ziemia Obiecana” to przede wszystkim liczne kompleksy pofabryczne. Obecnie większość z nich zmieniła swoja funkcję. Dzisiaj na ich terenie powstają głównie zespoły kulturalno-handlowe, lub mieszkalne. Tak duża zmiana funkcji musiała skutkować też ingerencją w infrastrukturę dawnej architektury. Wiele kompleksów było przebudowywanych tak by dopasować je w kształcie do nowych celów. Dlatego też bardzo duży udział w pracach elewacyjnych miały zaprawy głównie murarskie i spoinowe. Przykładem może być realizacja Manufaktury przy dawnej fabryce Poznańskiego i Loftów Scheiblera gdzie wykorzystano ponad 1000 ton specjalnej wapienno-trassowej zaprawy murarskiej Optosan Trass Mörtel. Ze względu na niską wytrzymałość i słabą jakość cegieł i zapraw w zachowanych – zgodnie z zasadami konserwatorskimi można było wykorzystać jedynie słabszą, porowatą zaprawę o szybkim transporcie wody. Takimi cechami charakteryzuje się właśnie zaprawa Optosan Trass Mörtel. Podobnie było przy spoinowaniu. Stare, ale wtórne w większości cementowe fugi, przekrywały zdegradowaną słabszą zaprawę wapienną. Tu jednak przy projektowaniu nowych aranżacji doszła jeszcze konieczność przygotowania spoin o odpowiedniej kolorystyce i uziarnieniu. Wszystkie te wymogi spełnia zaprawa fugowa Optosan TrassFuge. Obecnie Laboratorium firmy ma w swoim archiwum ponad 500 receptur kolorystycznych dla tej zaprawy przygotowywanych specjalnie dla obiektów całym kraju tylko przez 5 ostatnich lat. W samej Manufakturze wykorzystywano conajmniej 4 różne kolory spoiny zależnie od obiektu w kompleksie: od ciepłej szarości do intensywnej czerwieni. Z kolei przy budynkach ASP na osiedlu Księży Młyn przygotowano spoinę ciemnoszarą, ale o drobniejszym kruszywie dla możliwości wyprowadzenia jej w tzw. “półwałek”. Obie zaprawy murarska i spoinowa, jako jedne z nielicznych na rynku były bardzo szczegółowo przebadane pod kątem stosowania ich na podłożach zabytkowych w krajowych ośrodkach konserwatorskich. Dzięki temu produkty dają prawdziwą gwarancję zachowania przez nie właściwych cech. Uzupełnieniem systemu w pracach były także zaprawy reprofilacyjne Optosan NSR. Gotowa mieszanka wapienno-trassowa jako jedyna na rynku jest produkowana w mniejszych wagowo opakowaniach ze sztucznego tworzywa. Ma to duże znaczenie dla wykonawców, ponieważ ilości tego materiału szczególnie przy dobrze zachowanych licach cegły są niewspółmiernie mniejsze od innych zapraw. Zamknięciem systemu renowacji ceglanych elewacji są impregnaty hydrofobizujące Optosan Silan i HydroSilan: rozpuszczalnikowy i wodny preparat krzemoorganiczny także posiadające akceptację zewnętrznego ośrodka konserwatorskiego do stosowania ich na zabytkowych podłożach.

Przykładami realizacji z zastosowaniem pełnej technologii Optosan są pofabryczne kompleksy: Tobaco Park – dawna przędzalnia Kretschmera i zakłady Tytoniowe, zespól kulturalny EC 1 w danym miejscu pierwszej elektrowni w mieście z 1907r, zespól fabryczno- mieszkalny Księzy Młyn, w tym też projekt fabryka Sztuki (Art Inkubator) i budynek Akademickie Centrum Design Akademii Sztuk Pięknych oraz Muzeum Włókiennictwa w miejscu dawnej fabryce Geyera (tzw. Biała fabryka), dawny szpital Anny Marii Herbst (obecnie szpital Korczaka) czy budynki Politechniki. Prace renowacyjne przy obiektach ceglanych to także liczne kościoły bardzo charakterystyczne dla tej epoki. Tutaj jednak starano się odtworzyć właściwą kolorystykę spoin zgodną z oryginałem, ponieważ obiekty nie zmieniły swojej funkcji. Przykładami są Bazylika Archikatedralna z 1912, czy Neogotycki Kościół Wniebowzięcia NMP przy Placu Kościelnym.

Elewacje tynkarskie

Pofabryczny krajobraz Łodzi uzupełniają oczywiście liczne secesyjne kamienice często jedne z piękniejszych w Europie z tej epoki oraz wille i pałace dawnych przemysłowców takich jak Scheibler czy Poznański. Tutaj, jak przy elewacjach ceglanych, dobór materiałów musiał uwzględnić dwa główne elementy: właściwą technologię oraz często indywidualna aranżację dekoracji bogatych fasad.

Wyprawy tynkarskie

Ponieważ stan większości elewacji był z reguły dobry – naprawy tynków dotyczyły w głównej mierze lokalnych ubytków. Dlatego najczęściej wykorzystywanym materiałem systemu Optosan była gotowa mieszanka wapienno- trassowa zbrojona mikrowłóknami Optosan RenoPutz. Wyprawa posiada znakomitą przyczepność do chłonnego podłoża, dopasowana do niego wytrzymałość, niski skurcz i wysoką paroprzepuszczalność. Ponadto w standardzie nie jest hydrofobizowana by zachować właściwe podciąganie kapilarne zgodne z zachowanymi wyprawami. W większości elewacje kamienic i pałaców były bardzo dekorowane stąd też niezbędne podczas renowacji były także zaprawy sztukatorskie. W ofercie systemu Optosan znajdują się dwie gotowe mieszanki specjalnie przygotowane na polski rynek – do głębokich ubytków StuckoGrob – bardzo lekka i szybkowiążąca zaprawa podkładowa do narzutu oraz StuckoFein – wyrównawcza i wierzchnia do prac ciągnionych w grubościach od 2 do nawet 20mm. Zaprawa ta posiada przyczepność także do stabilnych zachowanych starych powłok dyspersyjnych. Przy pracach gdzie zachowywano w większości stare tynki często pozostawał tez do rozwiązania problem występujących rys skurczowych. Jako warstwę przekrywającą te rysy bezpośrednio przed malowaniem lub końcowym tynkiem wykorzystywano specjalna masę Optosan RissGrund. To gotowa pasta silikatowa z wypełniaczami, która nie tylko przekrywa rysy, ale też może być zależnie od sposobu nakładania dekorowana lub szlifowana. Może być też od razu barwiona jak farba. Ten produkt wykorzystano w taki właśnie sposób np. podczas prac przy elewacjach willi Schreera przy ul. Narutowicza 48, gdzie zachowane tynki były bardzo gładkie.

Dekoracje i farby elewacyjne

Podczas prac przy elewacjach większości kamienic z reguły wykorzystuje się dość prosty schemat technologii: wierzchni zacierany tynk drobnoziarnisty i farba elewacyjna. Jednak w Łodzi na wielu elewacjach jest zupełnie inaczej. Bogaci właściciele fabryk prześcigali się w dekorowaniu swoich posiadłości. Dotyczyło to nie tylko sztukaterii czy dekoracji rzeźbiarskich, ale też różnicowania faktur samych tynków.

Właśnie dlatego na niektórych kamienicach nie wystarczało wykorzystanie klasycznych tynków cienkowarstwowych o dość gładkiej powierzchni. W ofercie Optosan znajduje sie conajmniej kilka różnych końcowych wypraw, które zastosowano na łódzkich elewacjach. Optosan TrassFeinputz – wapienno-trassowa wyprawa zbrojona mikrowłóknami dostępna jest w aż 4 frakcjach kruszyw. Dzięki temu tynk pozwala na uzyskiwanie różnego stopnia faktury od bardzo gładkiej do ostrej. Wykorzystano to na bardzo wielu elewacjach np. przy ulicach Narutowicza, Gdańskiej, Legionów, czy Jaracza. Jednak ten sam materiał może być też fabrycznie barwiony w masie. I tę trudną technikę wykorzystano przy jednej z najpiękniejszych kamienic w Łodzi tzw. Pod Gutenbergiem wg projektu Jana Petersilge przy ul. Piotrkowskiej 86. Przy części kamienic ostatnie warwy tynku same stanowiły odrębną dekorację np. tzw. “tynku czesanego”. Efekt ten można było uzyskać przy zastosowaniu tynku wapienno-trassowego Optosan RenoPutz spezial. Wyprawa także jest dostępna w kilku frakcjach, ale może być nakładana w dużej rozpiętości warstw od 2 do nawet 20mm i przy użyciu różnych narzędzi.Bardzo dobrymi przykładami tej techniki są elewacje Willi Eleonory Kindermann przy ul. Wólczańskiej 33 oraz willa przy ul. Narutowicza 34.

Naturalnie barwione tynki w masie mają stosunkowo niewielki udział w dekoracjach elewacji. Zdecydowanie najczęściej zarówno w przeszłości jak i w pracach renowacyjnych wykorzystywano farby elewacyjne. W ofercie Hufgard-Optolith znajdują się trzy główne farby o różnych spoiwach powszechnie akceptowanych dla podłoży zabytkowych. Optomal Silcosan – krzemoorganiczna o wysokim udziale żywicy silikonowej, Optomal Silisan – klasyczna jednoskładnikowa farba silikatowa oraz od stosunkowo niedawno oferowana na rynku Optomal Silisan Plus – także silikatowa, ale oparta na zolu krzemianowym, – czyli zolokrzemianowa. Różnica w stosunku do klasycznej silikatowej polega tu na możliwości nakładania jej także na podłożach dyspersyjnych. Przykładem wykorzystania farby zolokrzemianowej Silisan Plus jest willa Schreera przy ul. Narutowicza 48. Obie farby silikatowe są zgodne z odrębną Normą DIN 18 363 regulującą ich własności i skład. Dzięki temu produkty odpowiadające jej wymogom i nazywane silikatowymi dają gwarancję porównywalnych własności niezależnie od producenta. Ponieważ farby krzemoorganiczne mają na rynku bardzo różna jakość wynikającą z braku normowej regulacji składu – farba Silcosan wraz z pozostałymi także została przebadana w laboratorium PKZ w Toruniu. Wyniki potwierdzają przydatność wszystkich trzech farb do stosowania ich na zabytkowym podłożu. Wszystkie posiadają właściwą paroprzepuszczalność, odpowiednią hydrofobowość oraz są mineralnie matowe.

Prace renowacyjne “Ziemi Obiecanej” naturalnie będą trwały jeszcze wiele lat. Łódź to ogromna aglomeracja, która nie uległa zniszczeniom wojennym. Mimo więc już licznych realizacji, na odnowienie ciągle jeszcze czekają setki cennych budynków. Widać to szczególnie na pozostałych ulicach, niż słynna Piotrkowska. Obecnie trwają jednak nowe projekty w tym ?Miasto 100 kamienic?, planowane są także kolejne unijne dofinansowania, dlatego z pewnością uda się stopniowo przywrócić wizerunek miasta z końca XIX wieku.

Tynki barwione w masie mogą być jednak bardzo zróżnicowane zarówno w technologii materiałów, jak i metodach wykonania. W ofercie firmy Hufgard-Optolith znajduje się kilka najważniejszych rozwiązań materiałowych, które zależnie od estetyki obiektu mogą być do niego dostosowane. Przykładem zastosowania dekoracyjnych technik tynkarskich są dwie realizacje elewacji poznańskich pochodzących z różnych epok i całkowicie odmiennych estetycznie.

Pierwszy to tzw. budynek Raczyńskiego na Górze Przemysła 1, obecnie siedziba Muzeum Sztuk Użytkowych, Oddział Muzeum Narodowego. Budynek wzniósł Kazimierz Raczyński w 1783 roku na zachowanych murach dawnego zamku z XIII i XIV wieku. Niestety uległ zniszczeniu podczas wojny w 1945 roku. W latach 1955-1965 odbudowano jedynie gmach Raczyńskiego. W ostatnich latach zrekonstruowano cały kompleks zamkowy, w skład którego wchodzi budynek muzeum. Renowację elewacji prowadzono w 2013 roku i zdecydowano się na jej wykończenie tynkiem barwionym w masie w technice zacieranej na gładko. Do tego celu po wielu próbach kolorystycznych firma Hufgard-Optolith przygotowała fabryczny wapienno-trassowy tynk końcowy Optosan TrassFeinputz w ciemnoczerwonym kolorze. Ten trudny kolor na dużej powierzchni bez podziałów, przy technice bardzo wrażliwej na warunki atmosferyczne powodował, iż przy nakładaniu tynku zostawały charakterystyczne ślady narzędzi po zacieraniu tzw. ?dniówki?. Dlatego po wykonaniu prac tynkarskich dodatkowo nałożono laserunki scalające farbami w tym samym kolorze. W efekcie uzyskano jednolitą, ale żywą kolorystycznie elewację.

Drugim przykładem jest znacznie młodszy budynek Publicznego Gimnazjum Katolickiego im. Św. Stanisława Kostki przy ul. Głogowskiej 92. Wybudowano go w 1926 roku z inicjatywy ks. Piotrowskiego. Tu także zdecydowano się na wykończenie elewacji w tynkach barwionych, ale zastosowano technologię tynków cyklinowanych. Przy tynkach zacieranych ich grubość sięga zaledwie kilku milimetrów, tymczasem cyklina to wyprawa mająca nawet ok. 2 cm. Tutaj efekt końcowy uzyskiwany jest nie przez zatarcie, ale zdrapywanie- “cyklinowanie” grubej warstwy wyprawy przy użyciu specjalnego skrobaka, najczęściej deszczółki drewnianej nabitej gwoździami. Cyklinowanie powoduje wyłuskiwanie poszczególnych ziaren z powierzchni zaprawy. Dzięki uzyskuje się przestrzenną, bardzo ostrą strukturę. W pracach przy Gimnazjum wykorzystano specjalnie przygotowaną w kolorze i uziarnieniu wyprawę Optosan KratzPutz. Technologia jest stosunkowo młoda i należy do grupy tynków szlachetnych, ale jest jedną z najbardziej trwałych i odpornych technik elewacyjnych. Jeśli doda się jeszcze możliwość modyfikacji wypraw błyszczącymi w słońcu łuskami miki, to otrzymujemy niezwykły efekt dekoracyjny. Obie elewacje są przykładem, iż kolorystyka i faktura elewacji zabytkowej winna być traktowana bardzo indywidualnie. Z kolei uzyskane efekty są dowodem, że i dzisiaj można, wykorzystując współcześnie produkowane materiały, przy z angażowanym laboratorium producenta i doświadczonej firmie konserwatorskiej, odwzorować pierwotny charakter zabytkowej elewacji.

Robert Koprowicz
Menadżer Produktu ds. Renowacji
Dyplomowany Konserwator i Restaurator Dzieł Sztuki

Szczecin już w średniowieczu był bowiem jedną z ważniejszych republik miejskich, a w późniejszych latach stał się siedzibą prowincji i rejencji. Właśnie wówczas powstały najbardziej charakterystyczne budynki administracyjne zlokalizowane w śródmieściu – przede wszystkim przy Wałach Chrobrego. Ich architektura i wystrój musiały spełniać najwyższe wymagania reprezentacyjne. Wszystko to sprawia, że budynki powstałe na przełomie XIX i XX wieku mają bardzo dużą kubaturę i znajdują się często na rozległym terenie. Jednak charakterystyczna stylistyka i różne formy pięknych dekoracji tworzą harmonijną całość. Warto też dodać, iż nawet dzisiaj Szczecin jest trzecim miastem w kraju pod względem wielkości zajmowanej powierzchni. Dzięki temu, nawet w centrum, można było dość swobodnie sytuować olbrzymie zespoły architektoniczne.

Na przestrzeni kilku ostatnich lat wiele z tych budynków poddano kompleksowym pracom renowacyjnym. Najważniejsze z nich to wnętrza i elewacje dwóch budynków ceglanych: Urzędu Wojewódzkiego i Czerwonego Ratusza oraz tynkarskie elewacje Urzędu Miejskiego (tu prace jeszcze trwają). We wszystkich wykorzystano systemy materiałowe firmy Hufgard-Optolith. Jednak w tym przypadku, obok właściwej technologii, dobór materiałów wiązał się także w znacznej mierze z wykorzystaniem nietypowych rozwiązań dekoracyjnych. Wymagało to niekiedy przygotowywania produktów charakterystycznych dla danego obiektu.

Urząd Wojewódzki na Wałach Chrobrego wybudowany w latach 1906-11, to wspaniały przykład niemieckiego historyzmu w duchu północnego renesansu. Od początku był siedzibą rejencji szczecińskiej. Ceglana elewacja z kamiennymi dekoracjami była przed podjęciem prac w stosunkowo dobrym stanie. Mimo to ważnym elementem renowacji była dość duża wymiana spoin wątku ceglanego i kamiennego. Ponieważ część zapraw pierwotnych została na elewacji, należało tak dobrać nowe spoiny, by nie odróżniały się od zachowanych. Wykorzystano wapienno-trassowe, gotowe fabryczne mieszanki Optosan TrassFuge, które Laboratorium firmy przygotowało w wybranym kolorze i uziarnieniu. W drugim etapie na części ścian bocznych, które zawierały blendy, należało wymienić zniszczone wyprawy tynkarskie. Jednak nowy materiał został nałożony jako wyprawa fabrycznie barwiona w masie bez malowania końcowego. Wykorzystano do tego celu historyczny tynk wapienno-trasowy Optosan RenoPutz, dodatkowo dopasowując jego uziarnienie w wierzchniej licowej warstwie. To bardzo trudna technologia, ponieważ zacierane tynki wapienne są wrażliwe na zmienne warunki atmosferyczne w trakcie ich nakładania. Jednak w końcowym efekcie uzyskuje się bardzo “żywą” warstwę barwną, nieporównywalną z równomiernie kryjącą farbą. Obecnie Hufgard-Optolith jest jednym z nielicznych producentów oferujących wapienne tynki fabrycznie barwione w masie. Dzięki tej technice wraz z czytelną siatką jasnych w barwie spoin, elewacje Urzędu Wojewódzkiego należą do najpiękniejszych w mieście.

Czerwony Ratusz na placu Batorego, czyli dawny Ratusz Miejski, to obecnie siedziba Urzędu Morskiego. Powstały w latach 1875-79 nawiązuje w charakterze do stylu gotyckiego. Zniszczony pod koniec wojny został odbudowany w latach 60. XX wieku. Tutaj stan zachowania zarówno lica cegieł, jak i spoin był znacznie gorszy. Stąd też zdecydowano się na liczne uzupełnienia ubytków lica cegieł oraz pełną wymianę fug. Trudność polegała jednak na ich kolorze – bardzo intensywnej czerwieni. W Laboratorium firmy przygotowano więc specjalną mieszankę na bazie gotowej spoiny Optosan TrassFuge w wybranym kolorze i dość drobnej fakturze, zgodnie z wymaganiami obiektu. Mimo obaw, że czerwień spoiny zgubi czytelność wątku elewacji -wydaje się, że liczne dekoracje rzeźbiarskie oraz sama architektura rozbija jednolity kolor cegły i spoin. We wnętrzach, które także poddano renowacji, również wymieniono zniszczone zaprawy fugowe. Tutaj wybrano jednak znacznie jaśniejszy kolor – wapienno-piaskowy, ale ze względów technicznych wykorzystano zupełnie inną mieszankę, Optosan MFM, nakładaną w technice maszynowej.

Urząd Miasta na placu A rmii K rajowej, wybudowany w latach 1924-27 wg projektu dr inż. Georga Stenimetza, był początkowo siedzibą Sejmu Prowincji Pomorskiej. W programie prac renowacyjnych, w przeciwieństwie do Urzędu Wojewódzkiego oraz Czerwonego Ratusza, tutaj – ze względu na bardzo zły stan zachowania -zdecydowano się na pełną rekonstrukcję warstw elewacji. Zachowane tynki były wtórnymi wapienno-cementowymi, różniącymi się zarówno technologicznie, jak i estetycznie od pierwowzoru. Dokładne badania stratygraficzne pokazały, iż pod szarymi, wręcz nieciekawymi zaprawami cementowymi tworzącymi fakturę baranka, znajdowała się szlachetna barwiona w masie warstwa tynkarska.

Niezwykła okazała się jednak jej barwa – bardzo intensywna i głęboka zieleń. Charakterystyczna była też faktura – ostroziarnisty tynk rzucany mechanicznie, tzw. “tynk z miotły”. Firma Hufgard-Optolith przygotowała pełną technologię rekonstrukcji elewacji: od wapienno-trassowych tynków podkładowych, przez zaprawy sztukatorskie i tynki renowacyjne WTA, aż do końcowych warstw kolorystycznych. Fabrycznie przygotowana mieszanka barwionego tynku Optosan SpritzPutz, przy narzucie maszynowym – na bardzo dużych powierzchniach budynków okazała się niejednorodna. Różny kąt ustawiania maszyny – pistoletu, łączna niejednorodna grubość warstwy i tzw. dniówki spowodowały widoczne różnice kolorystyczne. Zdecydowano się więc na końcowe scalenie krzemoorganiczną farbą egalizacyjną Optosan Silcosan. Obecnie trwa kolejny już etap tej ogromnej realizacji zaczętej w 2012 r. Jednak już ukończone główne elewacje, ze złoceniami i kremowymi detalami zdobią prawie cesarską rezydencję w nowej ciemnozielonej szacie kolorystycznej.

Krajobraz Szczecina to naturalnie nie tylko opisane obiekty administracyjne. W ostatnich latach przeprowadzono także inne duże realizacje konserwatorskie, jak np. kościoły św. Piotra i św. Pawła, św. Jana Ewangelisty, bazylika katedralna św. Jakuba, kompleksy przemysłowe dawnej rzeźni na Łasztowni, prace we wnętrzach Zamku Książąt Pomorskich, Pałac pod Globusem, XIX-wieczne budynki ceglane Komendy Policji i NBP, a także kamienne rzeźby Cmentarza Centralnego czy fontanny na Wałach Chrobrego. We wszystkich tych obiektach czynny udział brała firma Hufgard- Optolith, która przygotowywała zarówno technologię materiałów, jak i często specjalnie dobrane systemy dekoracyjne. Jednak najbardziej spektakularne i charakterystyczne dla wizerunku miasta okazały się gmachy budynków administracyjnych.

Robert Koprowicz
Menadżer Produktu ds. Renowacje
Dyplomowany Konserwator i Restaurator Dzieł Sztuki

Można powiedzieć, że w ciągu tego czasu technologia wapienno-trassowa zdominowała materiały na rynku budowlano-konserwatorskim. Wystarczy zwrócić uwagę na fakt, iż początkowo ten materiał w 1995 r. oferowała tylko jedna firma, a obecnie każdy z liczących się producentów na naszym rynku posiada zaprawy z trassem. W tym też czasie wykorzystywano je w praktyce na wszystkich najważniejszych obiektach w kraju: od kompleksu zamkowego w Malborku do wzgórza wawelskiego.

Realizacje te znakomicie przetrwały próbę czasu, a liczne badania konserwatorskie, m.in. na UMK w Toruniu, prace magisterskie, czy bieżące badania w laboratoriach konserwatorskich, w tym PKZ, potwierdziły ich przydatność do prac renowacyjnych zarówno do zapraw dla murów, jak i wypraw tynkarskich. Od lat wiodącym produktem, symbolizującym zaprawy z trassem, było wapno hydrauliczne. Produkt ten w głównej postaci, jako HL 5 wg Normy PN-EN 459-1, mimo znakomitych cech fizykochemicznych, od początku posiadał jednak kilka istotnych ograniczeń już przy samych pracach. Przede wszystkim duży udział trassu i innych spoiw w fabrycznej mieszance nadaje jej bardzo ciemną, ziemistą, wręcz szarą barwę. Uniemożliwia to stosowanie go w zaprawach do prac licowych, jak spoinowanie czy murowanie wątków, gdzie pierwotnie wykorzystywano jasne i ciepłe w barwie zaprawy wapienne. Ponadto Klasa HL 5 oznacza dość dużą wytrzymałość mechaniczną ? minimum 5 MPa oraz szybki proces wiązania. Przy pracach budowlanych jest to zaleta. Jednak te cechy zbliżają materiał obróbką do zapraw cementowych, posiadających niską plastyczność. Podczas prac tynkarskich do wapna HL 5 należało więc stosować dodatki uplastyczniające zaprawę (czasem zwykłe wapno), co zmieniało proporcje udziału trassu. W związku z tym wielokrotnie, szczególnie przy pracach renowacyjnych jasnych wątków kamiennych, odstępowano od wykorzystywania wapna z trassem.

Nagroda Grand Prix
Targów Konserwatorskich
w Toruniu w 2010 Bastion północny
murów zamku ?
stan po konserwacji

Jednak już w 2010 roku w laboratorium firmy Hufgard-Optolith po dwóch latach intensywnych badań i prób opracowano nową odmianę wapna z trassem. Zmieniona klasyczna receptura, już jako Optosan TrassKalk, tym razem odpowiada klasie HL 3,5. Dzięki temu zaprawy na bazie tego wapna są zdecydowanie bardziej plastyczne i w obróbce są zbliżone do pracy wapnem dołowanym. Jednak najważniejszą cechą różniącą go od wapna HL 5 jest barwa – znacznie jaśniejsza, przypominająca “starą biel”. Ta prosta modyfikacja znacznie poszerzyła zakres możliwych zastosowań wapna z trassem. Głównie dzięki temu wapno Optosan TrassKalk otrzymało Nagrodę Grand-Prix XV Targów Konserwatorskich w Toruniu, przyznaną przez wykładowców UMK za: “poszukiwania, innowacyjność i wprowadzenie nowego typu materiału o właściwościach odpowiadającym potrzebom zabytków”.

Znakomitym przykładem zastosowania wapna Optosan TrassKalk w praktyce jest najnowsza realizacja prac renowacyjnych, prowadzonych w 2015 roku na zamku w Pieskowej Skale.

Prace przy kamiennych wątkach murów obwodowych wraz z z bastionami wymagały użycia odpowiednich zapraw murarskich i fugowych zarówno pod względem technologicznym, jak i estetycznym. Bardzo duża skala prac oraz, niestety, zły stan zachowania zapraw spowodował, iż należało liczyć się z dużą ilością wprowadzanych zapraw renowacyjnych. Wiązało się to naturalnie ze znacznymi kosztami, dlatego m.in. zdecydowano o przygotowywaniu zapraw samodzielnie na placu budowy. Nawet przy takiej mieszance sam udział spoiw trassowych wyniósł łącznie na koniec ok. 20 ton. Dzięki jasnej barwie Optosan TrassKalk, w połączeniu z odpowiednimi kruszywami i innymi dodatkami, uzyskano znakomity efekt estetyczny. Z kolei wykorzystanie jedynie samego spoiwa i własnych kruszyw pozwoliło na liczne modyfikacje zależnie od miejsca i uzyskanie zaprawy o cechach najbardziej dopasowanych do obiektu.

Robert Koprowicz
Menadżer Produktu ds. Renowacji
Dyplomowany Konserwator i Restaurator Dzieł Sztuki