W 2015 roku minęło już 20 lat od wprowadzenia na polski rynek zapraw zawierających trass reński.
Można powiedzieć, że w ciągu tego czasu technologia wapienno-trassowa zdominowała materiały na rynku budowlano-konserwatorskim. Wystarczy zwrócić uwagę na fakt, iż początkowo ten materiał w 1995 r. oferowała tylko jedna firma, a obecnie każdy z liczących się producentów na naszym rynku posiada zaprawy z trassem. W tym też czasie wykorzystywano je w praktyce na wszystkich najważniejszych obiektach w kraju: od kompleksu zamkowego w Malborku do wzgórza wawelskiego.
Realizacje te znakomicie przetrwały próbę czasu, a liczne badania konserwatorskie, m.in. na UMK w Toruniu, prace magisterskie, czy bieżące badania w laboratoriach konserwatorskich, w tym PKZ, potwierdziły ich przydatność do prac renowacyjnych zarówno do zapraw dla murów, jak i wypraw tynkarskich. Od lat wiodącym produktem, symbolizującym zaprawy z trassem, było wapno hydrauliczne. Produkt ten w głównej postaci, jako HL 5 wg Normy PN-EN 459-1, mimo znakomitych cech fizykochemicznych, od początku posiadał jednak kilka istotnych ograniczeń już przy samych pracach. Przede wszystkim duży udział trassu i innych spoiw w fabrycznej mieszance nadaje jej bardzo ciemną, ziemistą, wręcz szarą barwę. Uniemożliwia to stosowanie go w zaprawach do prac licowych, jak spoinowanie czy murowanie wątków, gdzie pierwotnie wykorzystywano jasne i ciepłe w barwie zaprawy wapienne. Ponadto Klasa HL 5 oznacza dość dużą wytrzymałość mechaniczną ? minimum 5 MPa oraz szybki proces wiązania. Przy pracach budowlanych jest to zaleta. Jednak te cechy zbliżają materiał obróbką do zapraw cementowych, posiadających niską plastyczność. Podczas prac tynkarskich do wapna HL 5 należało więc stosować dodatki uplastyczniające zaprawę (czasem zwykłe wapno), co zmieniało proporcje udziału trassu. W związku z tym wielokrotnie, szczególnie przy pracach renowacyjnych jasnych wątków kamiennych, odstępowano od wykorzystywania wapna z trassem.
Nagroda Grand PrixTargów Konserwatorskich
w Toruniu w 2010
Bastion północnymurów zamku ?
stan po konserwacji
Jednak już w 2010 roku w laboratorium firmy Hufgard-Optolith po dwóch latach intensywnych badań i prób opracowano nową odmianę wapna z trassem. Zmieniona klasyczna receptura, już jako Optosan TrassKalk, tym razem odpowiada klasie HL 3,5. Dzięki temu zaprawy na bazie tego wapna są zdecydowanie bardziej plastyczne i w obróbce są zbliżone do pracy wapnem dołowanym. Jednak najważniejszą cechą różniącą go od wapna HL 5 jest barwa – znacznie jaśniejsza, przypominająca “starą biel”. Ta prosta modyfikacja znacznie poszerzyła zakres możliwych zastosowań wapna z trassem. Głównie dzięki temu wapno Optosan TrassKalk otrzymało Nagrodę Grand-Prix XV Targów Konserwatorskich w Toruniu, przyznaną przez wykładowców UMK za: “poszukiwania, innowacyjność i wprowadzenie nowego typu materiału o właściwościach odpowiadającym potrzebom zabytków”.
Znakomitym przykładem zastosowania wapna Optosan TrassKalk w praktyce jest najnowsza realizacja prac renowacyjnych, prowadzonych w 2015 roku na zamku w Pieskowej Skale.
Prace przy kamiennych wątkach murów obwodowych wraz z z bastionami wymagały użycia odpowiednich zapraw murarskich i fugowych zarówno pod względem technologicznym, jak i estetycznym. Bardzo duża skala prac oraz, niestety, zły stan zachowania zapraw spowodował, iż należało liczyć się z dużą ilością wprowadzanych zapraw renowacyjnych. Wiązało się to naturalnie ze znacznymi kosztami, dlatego m.in. zdecydowano o przygotowywaniu zapraw samodzielnie na placu budowy. Nawet przy takiej mieszance sam udział spoiw trassowych wyniósł łącznie na koniec ok. 20 ton. Dzięki jasnej barwie Optosan TrassKalk, w połączeniu z odpowiednimi kruszywami i innymi dodatkami, uzyskano znakomity efekt estetyczny. Z kolei wykorzystanie jedynie samego spoiwa i własnych kruszyw pozwoliło na liczne modyfikacje zależnie od miejsca i uzyskanie zaprawy o cechach najbardziej dopasowanych do obiektu.
Robert Koprowicz
Menadżer Produktu ds. Renowacji
Dyplomowany Konserwator i Restaurator Dzieł Sztuki
